Najczęstszą przyczyną, z powodu której pacjenci trafiają do gabinetu fizjoterapeuty, są dolegliwości bólowe. To właśnie ból sprawia, że pacjent zaczyna poszukiwać pomocy specjalisty. Wielu fizjoterapeutów każdego dnia pracuje z osobami zgłaszającymi bóle kręgosłupa, stawów i mięśni. O czym należy pamiętać, przyjmując pacjenta z bólem? O czynnikach, na które należy zwracać uwagę w terapii bólu, a także o metodach, które wykazują się dużą skutecznością radzeniu sobie z bólem, piszemy w naszym artykule.
Pacjent z bólem w gabinecie fizjoterapeuty – od diagnozy do skutecznej terapii
W fizjoterapii bólu najważniejsza jest prawidłowo postawiona diagnoza. Fizjoterapeuta, aby wykluczyć istnienie przeciwwskazań do leczenia bólu u pacjenta za pomocą metod fizjoterapeutycznych, powinien przeprowadzić szczegółowy wywiad. Następnie ważne jest, aby obejrzeć wszystkie przyniesione przez pacjenta wyniki badań (jeżeli były one wcześniej zlecone przez lekarza) i wykonanie badania fizjoterapeutycznego. Dolegliwości bólowe o znacznym nasileniu lub powiązane z gorączką lub utratą masy ciała (tzw. czerwone flagi) przed przystąpieniem do działań fizjoterapeutycznych powinny być pilnie skonsultowane przez lekarza.
Wśród metod specjalnych fizjoterapii w leczeniu bólu dobre efekty przynosi m.in.:
-
terapia manualna: za jej pomocą można podziałać na przyczynę dolegliwości bólowych, a więc np. zmniejszyć napięcie bolesnego mięśnia,
-
terapia mięśniowo-powięziowa: zawiera w sobie wiele technik pozwalających znaleźć, a następnie wyeliminować mogące wywoływać ból restrykcje w mięśniach i w powięzi, a także rozluźnić mięśniowo-powięziowe punkty spustowe (MPPS), które są częstą przyczyną bólu miejscowego i promieniującego,
-
metoda McKenziego: znana od lat technika leczenia bólu kręgosłupa i kończyn, suche igłowanie,
-
kinesiotaping: uzupełnia techniki manualne, pozwalając za pomocą odpowiednich aplikacji odbarczyć receptory bólowe.
W fizjoterapeutycznym leczeniu bólu aktualnie stosuje się także wiele technik chiropraktycznych i osteopatycznych.
Czynniki fizykalne w leczeniu bólu
Fizykoterapia w zmniejszaniu bólu obecnie pełni głównie funkcję pomocniczą, łączoną z metodami specjalnymi fizjoterapii. Do zabiegów z działu fizykoterapii, które w badaniach wykazały swoją skuteczność w leczeniu bólu, są m.in. krioterapia miejscowa, ciepłolecznictwo (w tym promieniowanie podczerwone), hydroterapia, laseroterapia i elektroterapia.
Badano także skuteczność łączenia poszczególnych zabiegów ze sobą. Projekt ten przeprowadzili pracownicy Katedry Fizjoterapii AWF i AM we Wrocławiu, a dotyczył leczenia bólu odcinka szyjnego. Oceniając efekty wybranych zabiegów z zakresu fizykoterapii, na podstawie kwestionariusza NDI uzyskano m.in. zmniejszenie bólu zwłaszcza u pacjentów leczonych połączeniem podczerwieni i elektroterapii oraz laseroterapii i elektroterapii.4
Dla części pacjentów zabiegi fizykalne to także sposób na miejscowe podanie leków o działaniu przeciwzapalnym (podczas jonoforezy lub fonoforezy).
W kwalifikacji pacjenta do zabiegów z zakresu fizykoterapii szczególnie ważne jest, aby prawidłowo zdiagnozować dolegliwości bólowe. Pozwala to ocenić, czy u danego pacjenta zastosuje się leczeniem ciepłem (dolegliwości przewlekłe, np. zwyrodnieniowe), czy zimnem (ból pourazowy lub z komponentą zapalną). Ważne jest także wykluczenie wszelkich przeciwwskazań do zastosowania czynników fizykalnych.
Fizjoterapeutyczne metody autoterapii bólu przeciążeniowego
Aby utrzymać jak najdłużej efekty leczenia dolegliwości bólowych uzyskane w gabinecie fizjoterapeuty, specjaliści dobierają dla pacjenta program postępowania pomiędzy sesjami w gabinecie. W przypadku pacjentów przeciążeniowych, u których przyczyną dolegliwości jest np. wykonywana praca zawodowa lub znaczne obciążenia sportowe, uczy się prawidłowego wykonywania takich technik, jak np. rolowanie za pomocą specjalnego rollera lub masaż piłeczką bądź specjalnym wałkiem z uchwytem. Dla części pacjentów (zwłaszcza sportowców) zalecone może być także zastosowanie specjalnych masażerów (np. cieplno-wibracyjnych).
Analizując możliwości fizjoterapii w leczeniu bólu, okazuje się, że fizjoterapeuci dysponują bogatym warsztatem pozwalającym pomóc pacjentom bólowym. W niektórych przypadkach, np. u osób, których dolegliwości wynikają z przeciążeń, fizjoterapia jest zwykle główną ścieżką leczenia. Zawsze warto jednak stawiać na interdyscyplinarną współpracę lekarza, fizjoterapeuty i psychologa w diagnozowaniu i leczeniu dolegliwości bólowych.
Bibliografia – fizjoterapia w leczeniu bólu:
1. Kuciel-Lewandowska, J., Paprocka-Borowicz, M., Jagucka, B., Kierzek, A., Pozowski, A., Ratajczak, B., & Boerner, „Ocena skuteczności wybranych zabiegów fizjoterapeutycznych w leczeniu bólu w przebiegu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa szyjnego.” Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna,2012, 18(3), s. 194-199.
2. Jutrzenka-Jesion, J., Chochowska, M., Hojan-Jezierska, D. Fizjoterapia w leczeniu mięśniowo-powięziowych punktów spustowych. Hygeia, 2018, 53(4), s. 340-347.
3. MIKOŁAJCZYK E., et al. Wpływ tradycyjnej fizjoterapii oraz metody Medical Taping na dolegliwości bólowe i stopień dysfunkcji pacjentów z zespołem bólowym odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Medical Review, 2012, 2, s. 223-237.
4. Kuciel-Lewandowska, J., Paprocka-Borowicz, M., Jagucka, B., Kierzek, A., Pozowski, A., Ratajczak, B., & Boerner, E. Ocena skuteczności wybranych zabiegów fizjoterapeutycznych w leczeniu bólu w przebiegu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa szyjnego. Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna, 2012,18(3), s. 194-199.
5. Pyszora, A., & Adamczyk, A. (2005). Zastosowanie niskoenergetycznego promieniowania laserowego w leczeniu bólu. Polska Medycyna Paliatywna, 4(3), s. 127-132.
6. Mosiewicz B., Rutkowska E., Mosiewicz A. Aktywny udział pacjentów w profilaktyce i leczeniu bólu pleców, Innowacje w fizjoterapii Tom 2, 18.
