03-02-2023
Uszkodzona bariera skóry - rozpoznanie, przyczyny, odbudowa
-
USZKODZONA BARIERA SKÓRY
Kiedy bariera ochronna ulega uszkodzeniu lub jest osłabiona, nie jest w stanie utrzymać ważnych substancji lipidowych. W efekcie prowadzi to do utraty wody, a skóra staje się bardziej podatna na działanie czynników zewnętrznych. Istnieje wiele powodów, przez które bariera skórna ulega uszkodzeniu. Po pierwsze mamy do czynienia z genetyką, starzeniem się (wraz z wiekiem zmniejsza się ilośc lipidów) i czynnikami środowiskowymi, które w dużej mierze pozostają poza naszą kontrolą. Po drugie, uszkodzenia bariery skóry powodują czynniki na które jednak mamy wpływ. Zmiana złych nawyków w pielęgnacji oraz diecie pozwoli skórze funkcjonować we właściwy dla niej sposób.
Jak rozpoznać uszkodzoną barierę?
Objawami, po których można poznać uszkodzoną barierę naskórkową jest suchość, odwodnienie, zaczerwienienie skóry. Nic dziwnego - bez lipidów i wody robi się matowa i pomarszczona, a niekiedy nawet zaczyna swędzieć. Towarzyszy jej uczucie ściągnięcia i nadwrażliwość. .
Uszkodzona bariera przyspiesza rozwój chorób skóry takich jak AZS, trądzik, czy trądzik różowaty. Oznacza to, że jednym z celów terapii powinna być regeneracja i nawilżenie skóry.
Przyczyn jest wiele, a wśród nich należy wyróżnić:
-
Wpływ genów i starzenie się skóry
-
Zła pielęgnacja (zbyt agresywne produkty do oczyszczania twarzy, mycie gorącą wodą; nadmierna lub zbyt częsta eksfoliacja, nieumiejętne stosowanie retinoidów, brak fotoprotekcji, zbyt częste lub zbyt agresywne zabiegi, alkohol w produktach do pielęgnacji)
-
Środowisko pracy (kontakt z chemikaliami)
-
Warunki zewnętrzne (zimno, wiatr, dym, smog, klimatyzacja)
-
Nadmierna ekspozycja na UV
-
Palenie papierosów
-
Rumień/ stany zapalne
-
Zaburzony mikrobom skóry
-
Odwodnienie
-
Stres i zaburzony rytm okołodobowy
-
Leki i niektóre terapie
-
Nieprawidłowa dieta
-
Choroby (np. niedoczynność tarczycy, cukrzyca , anemia, choroby jelit)
Jak odbudować barierę ochronną skóry?
Na rynku dostępnych jest wiele produktów nawilżających, ale wszystkie mają jeden cel: zwiększenie zawartości wody w skórze. Można to osiągnąć poprzez zapobieganie TEWL za pomocą składników okluzyjnych lub poprzez zwiększenie integralności bariery skórnej. Podstawą jest dostarczanie m.in tych składników, które naturalnie występują w naszej skórze tj kwasów tłuszczowych, ceramidów, cholesterolu. Innymi składnikami uzupełniającymi braki w naturalnych składnikach bariery jest NMF, w którego skład wchodzi m.in mocznik, PCA, kwas mlekowy, mleczan sodu. Zwiększenie poziomu NMF i innych humektantów (takich jak kwas hialuronowy) pomoże skórze zatrzymać wodę. Innymi składnikami, które będą wspierać regenerację skóry, a tym samym przyspieszą epitalizację naskórka są : trehaloza, niacynamid w stężeniu 2-3%, ekstrakt z wąkroty azjatyckiej, panthenol, beta-glukan, probiotyki, skwalan, glukonolakton, arginina, laktoferyna.
Głównymi lipidami warstwy rogowej są ceramidy, cholesterol i wolne kwasy tłuszczowe.
Mimo, że kiedyś uważano, że to ceramidy są kluczem do nawilżenia skóry, obecne badania sugerują, że żaden z lipidów nie jest ważniejszy od pozostałych. Najważniejszym parametrem zapewniającym integralność bariery jest zachowanie równomolowego stosunku wyżej wymienionych lipidów w proporcji 1:1:1. Zmiany w składzie lipidów warstwy rogowej naskórka są przyczyną chorób skóry wynikających z uszkodzenia bariery, takich jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca i ichtioza.
CERAMIDY
Ceramidy są najbardziej obfitymi lipidami w warstwie rogowej. Stanowią około 50% wszystkich lipidów. Syntetyzowane są głównie w retikulum endoplazmatycznym w warstwie kolczystej. Następnie przenoszone są przez ciałka lamelarne powstałe w warstwie ziarnistej i tworzą wielopłatową barierę pomiędzy korneocytami warstwy rogowej naskórka. Ceramidy powstają w skórze w procesie zwanym metabolizmem sfingolipidów. Proces ten obejmuje syntezę ceramidów ze sfingozyny i kwasów tłuszczowych za pośrednictwem cermidaz. Charakterystyczna dla ceramidów warstwy rogowej jest ich heterogenność. W zależności od formy sfingozyny i wiążącego ją kwasu tłuszczowego, istnieje 9 rodzajów ceramidów. Na etykietach produktów do pielęgnacji skóry można znaleźć następujące ceramidy: :
-
Ceramid 1, zwany również ceramidem EOS
-
Ceramid 2, zwany również ceramidem NS lub NG
-
Ceramid 3, zwany również ceramidem NP
-
Ceramid 6-II, zwany również ceramidem AP
-
Ceramid 9, zwany również ceramidem EOP
-
Fitosfingozyna
-
Sfingozyna
Ceramid 1 jest głównym magazynem niezbędnych kwasów tłuszczowych w warstwie rogowej. Zapobiega krystalizacji lipidów w temperaturach fizjologicznych i poprawia elastyczność skóry. To właśnie dzięki połączeniu tych właściwości, ceramid 1 prawdopodobnie umożliwia utrzymanie skutecznej, nieprzepuszczalnej bariery stratum corneum. Ten związek lipidowy jest bogaty w kwas linolowy i uważa się, że odgrywa główną rolę w strukturze lipidów SC niezbędnych do funkcjonowania bariery. Obniżenie jego poziomu i zastąpienie go kwasem oleinowym skutkuje zaburzeniem struktury lipidów warstwy rogowej naskórka. Spadek stężenia kwasu linolowego obserwuje się przy AZS oraz trądziku.
CHOLESTEROL
Cholesterol to alkohol steroidowy, który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu integralności i funkcji bariery skórnej. Występuje w warstwie rogowej, najbardziej zewnętrznej warstwie naskórka i stanowi około 25% wszystkich lipidów w tej warstwie. Cholesterol jest złożoną cząsteczką składającą się z czterech stopionych pierścieni węglowodorowych i grupy hydroksylowej. Cholesterol jest ważny dla utrzymania płynności bariery skórnej i ma właściwości przeciwzapalne. Odgrywa również rolę w zapobieganiu utraty wody ze skóry, co jest ważne dla utrzymania nawilżenia skóry. Płynność bariery skórnej utrzymywana jest dzięki obecności cholesterolu, który pełni rolę "cementu" między komórkami i nadaje skórze wytrzymałość mechaniczną. Zaobserwowano, że wszelkie zmiany metabolizmu cholesterolu w naskórku prowadzą do znacznych zaburzeń homeostazy kohezyjno-złuszczającej komórek rogowych oraz do zaburzonej funkcji barierowej.
WOLNE KWASY TŁUSZCZOWE
Wolne kwasy tłuszczowe, które znajdują się w warstwie rogowej to łańcuchy węglowe o długości 14-34 atomów węgla. Najliczniej występują kwasy tłuszczowe, które posiadają od 22 do 24 atomów węgla - dominuje kwas lingocerynowy i kwas cerotynowy. W przybliżeniu stanowią około 50% kwasów tłuszczowych SC. Wolne kwasy tłuszczowe biorą udział w budowie ceramidów, reagując z długołańcuchowymi sfingoidami. W warstwie rogowej naskórka obecne są również nienasycone i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Występują jednak w małych ilościach. Wykazano, że w stanach patologicznych skóry związanych z uszkodzeniem bariery hydrolipidowej (skóra sucha, odwodniona, atopowe zapalenie skóry) stężenie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych wzrasta. Skorelowane jest to z niedoborem filagryny.
Bibliografia
1. Wiśniowska J, Dzierżewicz Z, Balwierz R. Ceramidy – budowa i ich znaczenie w warstwie lipidowej naskórka. Kosmetologia Estetyczna 2017, vol. 6(6): 561-567.
2. CHA, H. J., HE, C., ZHAO, H., DONG, Y., AN, I.-S., & AN, S. (2016). Intercellular and intracellular functions of ceramides and their metabolites in skin (Review). International Journal of Molecular Medicine, 38(1), 16–22.
3. Jungersted, J., Hellgren, L., Høgh, J., Drachmann, T., Jemec, G., & Agner, T. (2010). Ceramides and Barrier Function in Healthy Skin. Acta Dermato Venereologica, 90(4), 350–353.
4. Coderch, L., L??pez, O., de la Maza, A., & Parra, J. L. (2003). Ceramides and Skin Function. American Journal of Clinical Dermatology, 4(2), 107–129.
5. Li, Q., Fang, H., Dang, E., & Wang, G. (2019). The Role of Ceramides in Skin Homeostasis and Inflammatory Skin Diseases. Journal of Dermatological Science.
6. Uche, L. E., Gooris, G. S., Bouwstra, J., & Beddoes, C. M. (2019). Barrier capability of skin lipid models: Effect of ceramides and free fatty acid composition. Langmuir.
7. Ananthapadmanabhan, K. P., Mukherjee, S., & Chandar, P. (2013). Stratum corneum fatty acids: their critical role in preserving barrier integrity during cleansing. International Journal of Cosmetic Science, 35(4), 337–345.
8. Kahraman, E., Kaykın, M., Şahin Bektay, H., & Güngör, S. (2019). Recent Advances on Topical Application of Ceramides to Restore Barrier Function of Skin. Cosmetics, 6(3), 52.
